อ่อนเพลียเรื้อรัง

ภาวะต่อมหมวกไตล้า Chronic fatigue syndrome, Burn out syndrome

เป็นภาวะที่หาสาเหตุและวินิจฉัยได้ยาก โดยเฉพาะอย่างยิ่งไม่สามารถตรวจวินิจฉัยได้จากเครื่องมือที่มีในหลักการแพทย์แผนปัจจุบัน เป็นภาวะที่ร่างกายรู้สึกขาดพลังงาน (low energy) แต่หาสาเหตุไม่ได้ เกิดจากการเสียสมดุลการทำงานระหว่างไฮโปทาลามัส ต่อมใต้สมองและต่อมหมวกไต (hypothalamic-pituitary-adrenal (HPA) axis) ในการตอบสนองต่อภาวะความเครียด ซึ่งโดยปกติการตอบสนองต่อความเครียดจะมีการทำงานระหว่างระบบต่อมไร้ท่อและระบบประสาทเรียกว่า neuroendocrine ภาวะความเครียดจึงเป็นปัจจัยหลักที่ทำให้เกิดภาวะต่อมหมวกไตล้า

ทั้งนี้ความเครียดไม่ได้หมายความถึงแค่ ทางจิตใจเท่านั้น หากยังรวมถึงความเครียดทางร่างกายอีกด้วย ฮอร์โมนคอติซอล (cortisol) เป็น สารตัวหลักที่หากร่างกายขาด จะทำให้ไม่สามารถจัดการกับความเครียดได้ ซึ่งมักเกิดขึ้นเป็นประจำในภาวะต่อมหมวกไตล้า ในส่วนของสารสำคัญอีกชนิดได้แก่ อัลโดสเตอโรน (aldosterone) จะช่วยควบคุมสมดุลของระดับ โซเดียมและโปตัสเซียมที่อยู่ในร่างกาย ในขณะที่มีภาวะเครียด ร่างกายจะเพิ่มการหลั่ง aldosterone ทำให้โซเดียมคั่ง ตามมาด้วยน้ำคั่งและความดันโลหิตสูง อย่างไรก็ตามสถานการณ์เหล่านี้อาจไม่ตรงไปตรงมาในภาวะต่อมหมวกไตล้า เพราะความดันโลหิตอาจจะต่ำก็ได้

ประโยชน์ของคอติซอล

ทำให้น้ำตาลในเลือดเป็นปกติ
ต่อต้านการอักเสบ
กดการทำงานของระบบภูมิคุ้มกัน
ทำให้หลอดเลือดหดตัว

ดังนั้นคนไข้ที่มีภาวะต่อมหมวกไตล้าจะมีอาการดังต่อไปนี้

น้ำตาลต่ำ hypoglycemia
สมองล้า brain frog
ใจสั่น palpitation
วิตกกังวล anxiety
ลดน้ำหนักยากหรือน้ำหนักเกินง่าย difficulty losing weight
นอนหลับยาก insomnia
อาการผิดปกติระหว่างมีรอบเดือน PMS
อยากอาหารเค็ม salt craving
ไทรอยด์ทำงานลดลง low thyroid function
ซึมเศร้า (depression)
สมรรถภาพทางเพศลดลง low libido

จริงๆแล้วอาการของภาวะต่อมหมวกไตล้า แบ่งเป็น 4 ระยะ ตามความรุนแรง

ระยะที่ 1 เป็นระยะที่เกิดภายหลังความเครียดไม่นาน เช่น เราอาจจะทำงานหนักมาก หรือเดินทางไกลขึ้นเขา ออกกำลังกายอย่างหนัก หรือแม้กระทั่งความเครียดจากการทะเลาะเบาะแว้ง หรือเหตุการณ์รุนแรงในชีวิต ตราบใดที่ร่างกายเรารับรู้ได้ว่าสิ่งเหล่านี้ทำให้เกิดการอ่อนแรง และต้องใช้เวลาระยะหนึ่งพักเพื่อให้เกิดความผ่อนคลาย นอนหลับให้สนิท ก็จะกลับฟื้นฟูขึ้นมาได้

ระยะที่ 2 ถ้าความเครียดนั้นยังคงเกิดขึ้นต่อไปหรือทวีความรุนแรงมากขึ้น หรือมีความเครียดอื่นเข้ามาสบทบ เช่น บังเอิญเป็นไข้หวัดใหญ่ช่วงที่ภาระงานหนักขึ้น แม้ว่าในระยะนี้อาการต่างๆจะหายไปได้เอง แต่ผลกระทบต่อต่อมหมวกไตก็เกิดขึ้นแล้วโดยที่เราไม่รู้ตัว

ระยะที่ 3 ผลกระทบต่อร่างกายที่มีต่อความเครียดได้ปรากฏออกมาเกินกว่าที่เราจะเพิกเฉยอาการเหล่านี้อีกต่อไป เช่นภาวะติดเชื้อเรื้อรัง นอนไม่หลับ รู้สึกไม่มีพลังงาน ประจำเดือนผิดปกติ หรือภาวะซึมเศร้า

ระยะที่ 4 คือระยะที่ 3 ที่ผิดปกติจนกระทั่งก่อให้เกิดโรค เช่น โรค metabolic syndrome, polycystic ovarian syndrome (PCOS), hypothyroidism

การวินิจฉัย

การตรวจหาภาวะต่อมหมวกไตล้าในทาง Anti-Aging สามารถตรวจระดับ cortisol และ DHEA ในเลือด หรือตรวจละเอียดแบบเป็น serial จากน้ำลาย (Adrenal Stress Test) ซึ่งจะทำให้เห็นภาพการเปลี่ยนแปลงของระดับฮอร์โมนได้ตรงกับสถานการณ์ที่เกิดมากที่สุด นอกจากนี้ อาจจำเป็นต้องตรวจหาสาเหตุของการที่มีภาวะต่อมหมวกไตล้า แล้วการทำงานของอวัยวะอื่นที่ผิดปกติที่เป็นผลมาจากต่อมหมวกไตล้าด้วย เช่น ตรวจฮอร์โมนเพศ ภูมิคุ้มกัน เป็นต้น

การรักษา

1. การปรับสมดุลการใช้ชีวิต

การรับประทานอาหารเป็นเวลา ไม่รับประทานอาหาร 3 ชั่วโมงก่อนเข้านอน
ลดการรับประทานอาหารที่มีสารปรุงแต่ง
ดื่มน้ำให้มาก
เข้านอนก่อนเที่ยงคืน
ออกกำลังกายเน้น breathing exercise

2. การดีทอกซ์ เพื่อลดภาวะเครียดทั้งจากมลพิษและอนุมูลอิสระที่เกิดขึ้น

3. การให้สารอาหารทดแทนเข้าร่างกายที่ประกอบไปด้วยวิตามินแร่ธาตุและสารต้านอนุมูลอิสระ

4. การให้ฮอร์โมนทดแทนในเคสที่จำเป็นต้องได้

5. การปรับจิตใจและอารมณ์ให้กลับเข้าสู่สมดุล โดยใช้เครื่องมือ emowave หรือ การรักษาแบบ bach flower

เครื่องมือที่ใช้ในการวินิจฉัย

Blood- cortisol, DHEA, Sex hormone level

Saliva- Adrenal Stress test

Mental&Emotional- Emowave, Maxpulse test